In Schijndel werden deze week zeker tien mensen ziek door de legionellabacterie, een bacterie in het leidingwater. Een deel van de zieken moest worden opgenomen in het ziekenhuis, eentje kwam te overlijden.

De mensen die in het ziekenhuis terechtkwamen, zijn tussen de zestig en negentig jaar oud. Het merendeel van hen woont in het centrum van de Brabantse plaats, vier van hen wonen in een zorgcentrum.

Waar de mensen precies ziek zijn geworden - dus op welke plek in de waterleiding de bacterie zich bevindt - is nog onbekend. Dat wordt nog onderzocht.

In de jacht op de besmettingsbron richt de gemeente Schijndel zich op allerlei locaties waar de bacterie kan voorkomen, oftewel plaatsen met water. Zo worden jacuzzi's, koeltorens, wasstraten en waterzuiveringslocaties onder de loep genomen. Ondertussen zijn fonteinen uit voorzorg uitgeschakeld.

Voor alle duidelijkheid: hoewel legionella een infectieziekte is, heeft het helemaal niks te maken met corona.

Legionella ontstaat door een bacterie die groeit in water met een temperatuur van tussen de 20 en 50 graden Celsius. Als dat water vervolgens in minuscule waterdruppeltjes in de lucht komt, kunnen mensen de bacterie inademen en besmet raken. Dan kunnen er problemen ontstaan in hun longen.

Niet vaak, Nederlanders hoeven zich doorgaans weinig zorgen te maken over de legionellabacterie. Ja, de bacterie kan binnenshuis groeien in waterleidingen, maar dat neemt wel enige tijd in beslag.

Aangezien mensen normaal gesproken de kranen in hun huis bijna dagelijks gebruiken en het water daardoor ververst wordt, krijgt de bacterie niet de kans om te groeien. Daardoor is het risico op besmetting klein.

Je kunt ook buitenshuis besmet raken, maar die kans is (nog) significant kleiner. Dan kan het bijvoorbeeld gebeuren door sproeiwater bij fonteinen of opspattend regenwater bij het verkeer.

Kortom: doorgaans heb je weinig te vrezen van legionella. Wat er nu in Schijndel aan de hand is, is een uitzondering op die regel.

In de meeste gevallen veroorzaakt de legionellabacterie griepachtige klachten. Die ontstaan meestal twee tot tien dagen nadat de bacterie is ingeademd en verdwijnen ook weer binnen enkele dagen.

In zeldzame gevallen kan er echter ook een ernstige longontsteking ontstaan, die medici de veteranenziekte of simpelweg een legionellalongontsteking noemen. Die longontsteking kan wél dodelijk zijn, zoal nu bij de overleden persoon in Schijndel.

Niet iedereen heeft evenveel kans om ernstig ziek te worden na een besmetting. Mensen met andere gezondheidsproblemen, ouderen en rokers lopen een groter risico. Een lichtpuntje: mensen kunnen de bacterie gelukkig niet zelf overdragen op anderen.

Vooralsnog is er geen vaccin tegen legionella ontwikkeld. Als de klachten na een besmetting verergeren, is een behandelkuur met antibiotica wél mogelijk.

Zoals eerder benoemd, kun je jezelf thuis beschermen door het water daar vaak genoeg te verversen. Dat doe je meestal zonder erbij na te denken, maar soms moet je wél extra alert zijn: als je terugkomt van vakantie of om een andere reden langere tijd niet thuis bent geweest. Dan zijn de kranen en douches een tijdje niet gebruikt, waardoor de bacterie de kans heeft gekregen om langere tijd te groeien. Laat het water daarom even een paar minuten doorlopen voordat je het drinkt of gaat douchen.

Uitbraken van deze omvang zijn zeldzaam. Uit cijfers van het RIVM blijkt dat in de afgelopen jaren bij slechts drie- tot vierhonderd patiënten een legionellalongontsteking is vastgesteld. Maar deze week gaat het dus al om zeker tien gevallen in Noord-Brabant.

Een belangrijke kanttekening: het RIVM vermoedt dat in de afgelopen jaren wel veel besmettingen onopgemerkt zijn gebleven. Niet alle patiënten kunnen goed op legionella onderzocht worden en veel besmette Nederlanders vermoedden waarschijnlijk dat zij gewoon last hadden van een griepje. Al die gevallen worden dus niet meegeteld.