In het onlangs verschenen boek Ik ga leven uit Gül scherpe kritiek op haar ouders - en vooral op haar moeder, die ze onder meer de "haattante des huizes" noemt. De twintiger verwijt haar ouders dat zij haar leven onnodig beperken met hun conservatieve opvattingen.

Het boek bereikte de tweede plek op de bestsellerlijsten en bracht Gül veel media-aandacht. Dat leidde tot een stroom van bedreigingen en een nieuw dieptepunt in de relatie met haar ouders. Volgens de schrijfster was de directe aanleiding voor haar vertrek uit het ouderlijk huis dat zij tijdens het laatste verkiezingsdebat werd geprezen door PVV-leider Geert Wilders. Ze zei vrijdag tegen Het Parool: "Dat was de druppel."

Er zijn geen cijfers beschikbaar, maar volgens religiewetenschapper Maria Vliek van de Radboud Universiteit gaan gezinnen heel verschillend om met een afvallig familielid.

Vliek deed promotieonderzoek naar afvalligheid onder moslims in het Verenigd Koninkrijk en Nederland en interviewde 44 afvalligen. "Ik sprak met een vrouw die stopte met de ramadan, en haar moeder stond de volgende ochtend een ontbijt voor haar klaar te maken. Maar het kan ook met veel pijn en conflict gepaard gaan. Vaak is het voor families een enorme schok."

Soms is die schok zo groot dat een familie breekt met de afvallige. Dat wordt 'verstoting' genoemd, een begrip dat in de islam ook gebruikt wordt bij echtscheidingen.

In 2002 werd de latere VVD-politicus Ayaan Hirsi Ali ernstig bedreigd, nadat zij verklaarde de islam te hebben verlaten. Hirsi Ali moest onderduiken en woont tegenwoordig in de Verenigde Staten.

Vijf jaar later vlamde het debat opnieuw op, toen Ehsan Jami het Centraal Comité voor Ex-moslims oprichtte. Hij noemde passages in de koran "achterlijk" en stelde dat de profeet Mohammed een "crimineel" en "een verschrikkelijke man" was. Ook hij werd bedreigd.

Zijn comité vroeg onder meer extra bescherming voor afvalligen door de overheid. Na een jaar werd het comité opgeheven, volgens Jami omdat te weinig afvalligen naar voren durfden te stappen. Critici stelden dat het niet hielp dat hij de islam als geheel aanviel, in plaats van zich te beperken tot de problematiek rond afvalligen.

Jami was aanvankelijk lid van de PvdA, maar verliet die partij, omdat hij te weinig steun kreeg. Tegenwoordig is hij raadslid voor Leefbaar Rotterdam.

Afgelopen week keurde de Rotterdamse gemeenteraad zijn initiatief goed voor een postercampagne, gericht "op het recht van geloofsafvalligheid en vrijheid van levensovertuiging". Die gaat officieel niet specifiek over de islam, maar Jami laat geen misverstand over de focus hiervan bestaan. "Het gaat niet om Ingrid maar om Fatima. Bedreigingen en intimidatie zijn de normale gang van zaken als je eruit wil stappen", zei hij in De Telegraaf.

Uit het rapport Religieuze beleving van moslims in Nederland van het Sociaal en Cultureel Planbureau blijkt dat in de Marokkaanse-Nederlandse gemeenschap zo'n 5 procent niet gelovig is. Onder Turkse Nederlanders is dat 10 procent. In die groep zijn er wel grote verschillen; een kwart van de hoogopgeleide Turkse Nederlanders zegt niet te geloven, terwijl dat bij laagopgeleiden niet meer dan 5 procent is.

Het Humanistisch Verbond heeft De Nieuwe Vrijdenkers opgezet, waar niet-gelovigen met een moslimachtergrond elkaar treffen tijdens open en besloten bijeenkomsten. Ook zijn er Facebook-groepen actief. Volgens onderzoeker Vliek zijn enkele honderden voormalige moslims in Nederland lid van zo'n groep.

Nee. Bij alle geloven zijn er afvalligen. In Nederland schreven auteurs als Maarten 't Hart en Franca Treur bijvoorbeeld over het verstikkende protestantse milieu waarin zij opgroeiden. De Nederlandse kerken stroomden vanaf de jaren zestig en zeventig leeg, wat ontkerstening of secularisatie wordt genoemd.

Secularisatie onder christenen is veel minder omstreden dan in de islam, vooral omdat bij die laatste godsdienst de koran vaker letterlijk wordt genomen en er weinig ruimte voor interpretatie is. In fundamentalistische christelijke gemeenschappen, zoals die in de Nederlandse bijbelgordel, kan een breuk met het geloof nog wel pijnlijke sociale gevolgen hebben, zoals verstoting.

De koran is in principe streng als het over geloofsverlaters gaat. "Een afvallige zal branden in de hel", staat er bijvoorbeeld te lezen.

Het heilige boek van de islam bevat echter geen regels of wereldse straffen voor afvalligen. Moslimgeleerden zijn het er wel over eens dat er gestraft moet worden, maar verschillen van mening over wat dat moet inhouden, zegt de Leidse hoogleraar Islam in het Westen Maurits Berger.

Volgens de strengste stromingen binnen de islam, zoals het Saoedische wahabisme, staat op afvalligheid de doodstraf. Berger: "Helaas denken veel moslims dat dit de algemene regel is. Dat maakt afvalligheid in de islam zo naar."

In islamitische landen waar afvalligheid strafbaar is, een minderheid, vindt vaak geen vervolging plaats, maar wordt geprobeerd afvalligen terug te brengen tot het geloof. Als het toch tot een proces komt, zijn de beklaagden doorgaans mensen die publiekelijk zeggen afvallig te zijn of de islam bekritiseren.

Een bekend voorbeeld van een afvallige tegen wie wel een doodstraf werd uitgesproken, is de schrijver Salman Rushdie. De Iraanse ayatollah Ruhollah Khomeini deed dat in 1989 naar aanleiding van Rushdies boek De duivelsverzen, waarin de profeet Mohammed bezwijkt voor aardse verleidingen.

In Nederland geldt de islamitische wet vanzelfsprekend niet. Hier geldt juist geloofsvrijheid, en als gelovigen een afvallige met geweld op andere gedachten willen brengen, komt het strafrecht om de hoek kijken.