Uit onderzoek van het Verwey-Jonker Instituut, uitgevoerd in opdracht van de Anne Frank Stichting, blijkt dat extreemrechtse organisatie en extreemrechtse denkbeelden steeds meer ruimte in het maatschappelijk en politiek debat krijgen. 

Zo stellen onderzoekers in het donderdag gepubliceerde rapport dat PVV en Forum voor Democratie (FVD) de extreemrechtse samenzweringstheorie dat er sprake zou zijn van een bewuste strategie van 'omvolking' van de Nederlandse samenleving verspreiden.

Het gaat bij deze 'omvolkings'-theorie om de overtuiging dat er sprake is van een bewuste strategie om tot een vernietiging van de autochtone blanke Europese bevolking te komen. Deze theorie krijgt in extreemrechtse kringen steun en "krijgt daar vaak een antisemitische connotatie: Joden zouden degenen zijn die achter de schermen deze 'omvolking' organiseren", constateren de onderzoekers.

De onderzoekers zien dat de PVV stelt dat dit plan tot 'omvolking' vanuit de Europese Unie gestuurd wordt en gesteund wordt door media en nationale regeringen. In een recent campagnefilmpje van de PVV wordt gesteld dat de Nederlandse bevolking "vervangen" dreigt te worden. 

In het rapport wordt ook verwezen naar 'omvolkings'-uitspraken van FVD-leider Thierry Baudet. Hij sprak in het verleden van "homeopathische verdunning van de Nederlandse bevolking met alle volkeren van de wereld" en over een "auto-immuunziekte" waaraan het Westen lijdt. "Op elk vlak worden we verzwakt, ondermijnd, overgeleverd. Kwaadwillende, agressieve elementen worden ons maatschappelijk lichaam in ongehoorde aantallen binnengeloodst, en de werkelijke toedracht en gevolgen worden verdoezeld", heeft Baudet gezegd.

'Organisaties en denkbeelden krijgen meer ruimte'

Het Verwey-Jonker Instituut ziet dat vanaf 2016 extreemrechtse organisaties en denkbeelden meer ruimte krijgen, terwijl deze in de decennia na de Tweede Wereldoorlog wantrouwend en afwijzend werden ontvangen. "Ideeën van extreemrechtse groepen lijken steeds meer ontdaan te zijn van de erfenis van het nationaalsocialisme in de Tweede Wereldoorlog en vaker gezien te worden als willekeurig welke andere politieke mening", aldus de onderzoekers.

Dat heeft ertoe geleid dat extreemrechtse organisaties en extreemrechtse opvattingen minder "afbreukrisico's" met zich meebrengen. Dat heeft geleid tot een toenemend zelfvertrouwen van extreemrechtse organisaties als Erkenbrand, Identitair Verzet, NVU, Voorpost en Pegida. Hoewel deze groepen openlijk sympathiseren met partijen als de PVV en FVD, zijn er geen allianties tussen de politieke partijen en de rechts-extremistische organisaties.

Extreemrechtse organisaties zien PVV als 'zielsverwant'

PVV-leider Geert Wilders is daar sinds de oprichting van zijn partij helder in geweest: extreemrechts is in zijn partij niet welkom. Tegelijkertijd zien de onderzoekers dat de PVV door de meeste extreemrechtse organisaties wordt gezien als een "politieke zielsverwant".

Ook zien de onderzoekers dat de PVV in Europa wel samenwerkt met partijen met een lange geschiedenis van racisme en antisemitisme, zoals de AFD, FPO, Front National, Lega Nord en Vlaams Belang. Belangrijke kanttekening is dat het uitgesproken pro-Joodse en pro-Israëlische karakter van de PVV botst met de "vaak impliciet of expliciet antisemitische ideeën binnen veel extreemrechtse organisaties".

FVD distantieert zich 'niet al te scherp' van extreemrechts

De omgang van FVD met extreemrechts noemt het rapport "ingewikkelder". "Daar werd in een aantal gevallen moeizaam gemanoeuvreerd om omgang met extreemrechtse organisaties aan de buitenwacht te verklaren, zonder zich er al te scherp van te distantiëren", staat in het rapport. "Ondanks de felle racistische, antisemitische en antidemocratische toon van Erkenbrand werd Erkenbrand vanuit FVD enkele keren vergoelijkend beschreven."

Ook wordt verwezen naar de ontmoeting die Baudet in oktober vorig jaar had met de extreemrechtse Amerikaan Jared Taylor. Taylor geldt als een ideoloog van de Amerikaanse 'alt-right', een beweging bestaande uit extreemrechtse neonazi's, aanhangers van de Ku Klux Klan en de Aryan Brotherhood. De groep gelooft in de superioriteit van het blanke ras. Volgens Taylor zou het blanke ras met uitsterven bedreigd worden.

Baudet verdedigde zich destijds door te stellen dat hij het belangrijk vindt dat de partij zich "grondig informeert" en "allerlei visies tot zich neemt". Eind 2017 distantieerde Baudet zich van de ideeën van Erkenbrand.

"Er is dus vooral sprake van herkenning en sympathie vanuit extreemrechtse organisaties voor ideeën en ideologie van PVV en FvD. Die herkenning is de afgelopen tijd, vooral richting FvD, gegroeid doordat beide partijen ideeën zijn gaan verspreiden die goed aansluiten bij de ideeënwereld van extreemrechts", aldus het rapport.

Aantal 'intentioneel antisemitische incidenten' gestegen

De onderzoekers stellen verder in het rapport dat de politie vorig jaar minder racistische en antisemitische incidenten heeft geregistreerd, maar de ernst van die incidenten nam wel toe. Zo werd relatief vaker geweld gepleegd en waren er meer bedreigingen door daders met racistische motieven.

Over de hele linie daalde het aantal registraties van racisme en antisemitisme, behalve bij het aantal "intentioneel antisemitische incidenten". Dat waren er 46 tegen 35 een jaar eerder. Het gaat daarbij om incidenten waarbij het "aannemelijk is dat antisemitisme het motief is van de verdachte".

In totaal vonden de onderzoekers in het politiesysteem bijna 3.500 registraties, tegen ruim vierduizend een jaar eerder. Van alle gevallen ging 13 procent over geweld. Dat lijkt een stijging, maar deze categorie is nieuw en breder dan voorheen, toen alleen mishandelingen afzonderlijk werden geregistreerd.

Bedreigingen vormden ruim 12 procent van het totaal, tegen 2,8 procent in 2016. Hiervoor geven de onderzoekers geen verklaring. De meeste registraties draaien om beledigingen, zoals scheldpartijen.

Wil jij elke ochtend direct weten wat je 's nachts gemist hebt en wat er die dag gaat gebeuren? Abonneer je dan nu op onze Dit wordt het nieuws-nieuwsbrief!