Wereld staat stil bij rechten vrouwen, is er iets veranderd?

De wereld staat op Internationale Vrouwendag stil bij de rechten en solidariteit van vrouwen. Er lijkt veel te vieren in het jaar waarin #MeToo en #TimesUp opkwamen. Maar is dat ook zo? Of laten de wezenlijke veranderingen nog steeds op zich wachten?

In Nederland gaat Vrouwendag bijna onopgemerkt voorbij. "Een gemiste kans: in sommige landen is Vrouwendag echt een feestdag", vertelt Hedy d'Ancona. De PvdA-coryfee zet zich al meer dan een halve eeuw in voor vrouwenrechten in Nederland.

Vrouwendag is niet alleen bedoeld om te inventariseren en te agenderen op welke gebieden er nog winst te behalen valt, waarschuwt D'Ancona. "Het is ook een dag om te vieren wat er de afgelopen eeuw al bereikt is, en om te vieren dat we vrouwen zijn."

Daar sluit 3FM-dj en zelfbenoemd feminist Eva Koreman zich bij aan. "Ik vind dat we de solidariteit tussen vrouwen mogen en móeten vieren", stelt ze. "Als we elkaar zoveel mogelijk steunen waar mogelijk, worden we er uiteindelijk allemaal beter van."

Hoger kennisniveau

Ook oud-minister en nu parlementariër Lilianne Ploumen ziet genoeg redenen om Vrouwendag te vieren. "Als je naar de afgelopen decennia kijkt, is er heel veel vooruitgang geboekt. Neem het kennisniveau van vrouwen dat enorm is gestegen, er gaan veel meer meisjes naar de universiteit dan dertig jaar geleden. Mijn moeder, dus letterlijk één generatie geleden, moest na zes jaar lagere school aan het werk. Die had geen kans om verder te studeren."

Ook de aanname van de wet gelijke behandeling in 1980 noemt Ploumen een onbetwiste mijlpaal in de emancipatie. "Bij wet zijn mannen en vrouwen helemaal gelijk. Het is alleen zo jammer dat het in de praktijk nog niet het geval is. Kijk alleen maar naar de loonverschillen tussen mannen en vrouwen, of het feit dat er nog steeds zo weinig vrouwen topposities bij grote bedrijven vervullen. Dat komt echt niet omdat vrouwen minder kwaliteit in huis zouden hebben dan mannen."

Slakkengang

Streefcijfers zijn niets waard als ze toch niet worden gehaald, vindt ook D'Ancona. "De overheid en het kabinet zouden actiever het voortouw moeten nemen in de bestrijding van dat heel concrete probleem. Het gaat in Nederland met een slakkengang, we zouden ons kapot moeten schamen. Het is zo armoedig om Rutte te horen zeggen dat hij als hij kwaliteit zoekt geen enkele vrouwelijke partijgenoot kan bedenken voor een ministerspost."

Ook Europarlementariër Sophie in 't Veld (D66) maakt zich al decennia lang hard voor meer vrouwenrecht en constateert hetzelfde euvel. "Ik merk dat in het Europees Parlement ook doorlopend", vertelt ze. "Elke keer wordt bij een benoeming weer gezegd 'ja, de volgende keer doen we een vrouw'. Maar dat gebeurt dus niet. Het blijft altijd: de volgende keer!"

Hang naar vroeger

In ’t Veld denkt zeker dat de #MeToo-revolutie op termijn zijn vruchten zal afwerpen. "Maar daartegenover staat de golf van populisme en nationalisme in Europa. We moeten niet onderschatten hoe belangrijk de hang naar vroeger is voor dat soort partijen. Het terugverlangen naar de tijd dat de man nog de baas was, homo’s nog in de kast zaten en de vrouw veilig achter het aanrecht stond."

Ploumen initieerde in 2017 She Decides, een fonds voor veilige abortus en seksuele voorlichting in derdewereldlanden, toen de Amerikaanse president Donald Trump besloot die subsidiekraan dicht te draaien. "Het deugt niet als een man op zijn positie denkt dat hij vrouwen kan beletten zelf over hun lichaam te beschikken”, beklemtoont ze. "Het geeft zo’n slecht signaal af als de president van de VS zegt 'het is okay om vrouwen bij de pussy te grabben'. Heel veel mannen denken dan: als hij het mag, mag ik het ook."

Preutsheidspolitie

Datzelfde geldt voor reclames of televisieprogramma’s waarin al dan niet bewust stereotype beelden over mannen en vrouwen worden opgedrongen, vindt In ’t Veld. "Onschuldig seksisme bestaat niet. Zogenoemde sportanalisten van een populair praatprogramma die zeggen 'we verheugen ons op het hockeyseizoen vanwege de strakke korte rokjes' creëren een sfeer waarin gemakkelijk wordt overgegaan tot lastigvallen of erger."

Een ander voorbeeld dat ze noemt is recente rel over het stereotyperende voetbalpakket voor jongens dat Albert Heijn in de winkel had liggen. "Ik wil geen preutsheidpolitie in het leven roepen. Maar dat soort kleine vormen van seksisme werken wel enorm beeldbepalend voor de samenleving."

Toch zijn er lichtpuntjes, beklemtoont Ploumen. "Je merkt dat de samenleving steeds sneller stelling neemt tegen seksistische signalen. Zodra een programma of een site doorslaat in vrouwonvriendelijke inhoud, volgt er sneller kritiek of worden adverteerders op dat gedrag aangesproken. Steeds meer mensen keren zich tegen partijen die bewust of onbewust uitstralen dat zij gelijke kansen op alle fronten onzin vinden."

Vaderschapsverlof

Die trend beaamt directeur Jannet Vaessen van netwerk Women Inc. "Wij hebben de afgelopen twaalf jaar heel hard ons best gedaan om allerlei zaken op het gebied van vrouwenrechten te agenderen", legt ze uit. "Lange tijd merkte je dat de politiek er heel erg in geloofde dat het allemaal vanzelf wel goed zou komen. De laatste kabinetten hebben amper geïnvesteerd in vrouwenemancipatie."

Maar de afgelopen twee jaar lijkt ook de politiek weer meer doordrongen van de urgentie om er meer werk van te maken. "Er zijn een paar doorbraken geweest die zeer positief stemmen. Denk aan de uitbreiding van het vaderschapsverlof. Met zulke wetgeving helpt de overheid om de oude taaie stereotypen te doorbreken."

3FM-dj Koreman vindt dat de overheid ook de ongelijke salariëring hoger op de agenda zou moeten zetten. "In IJsland moeten bedrijven met meer dan vijftig medewerkers open zijn over wat zij hun werkgevers betalen. Als vrouwen op een zelfde plek als mannen minder geld krijgen, kan de overheid zware boetes opleggen."

Bescheiden vrouwen

Vrouwen kunnen zelf trouwens ook actiever werken aan het verwerven van betere functies, denkt oud-minister Ploumen. "Veel vrouwen zijn te bescheiden om hun eigen kwaliteiten onder de aandacht van bijvoorbeeld een werkgever te brengen. We moeten leren onszelf op sommige momenten wat nadrukkelijker in de schijnwerpers te plaatsen."

Veel vrouwen zien elkaar ook te snel ten onrechte als elkaars concurrenten, denkt Koreman. "Angelique Houtveen en ik zitten allebei overdag op 3FM. Mensen gaan ons toch bijna automatisch aanspreken en behandelen alsof we elkaars concurrenten zijn. Dat is een heel raar mechanisme; bij mannelijke collega’s zie je dat soort vergelijkingen nooit."

Hoer of Madonna

Schrijfster Stella Bergsma verdiepte zich voor een artikel dat volgende week in HP De Stijl verschijnt in de vraag wat de volgende stappen zouden moeten zijn na de #MeToo-explosie eind vorig jaar.

"Vrouwen mogen veel minder gewoon 'mens' zijn dan mannen", constateerde zij. "Minder feilbaar, minder bos, minder stom, minder geil. Ze zijn in de publieke perceptie altijd óf een hoer of een Madonna; een middenweg is niet mogelijk." Er bestaan veel misverstanden over vrouwen op alle vlakken, ook op het gebied van seksualiteit, stelt Bergsma. "We moeten voor onszelf uit durven komen. Waar staan we voor als vrouw, wat willen we, wat vinden we lekker."

De communicatie tussen mannen en vrouwen laat zeker op seksueel gebied nog vaak te wensen over, stelt ze. "Maar je kunt tegelijkertijd niet van mannen verwachten dat ze alles zomaar snappen; we moeten daar ook zelf heel helder over communiceren." Bergsma werkt op Vrouwendag mee aan het initiatief #Genoeg; een aantal BN’ers probeert op sociale media aandacht te genereren voor vrouwen die niet aan #MeToo mee hebben kunnen doen omdat zij worden onderdrukt of in een zwijgcultuur leven.

Vrouwenvoetbal

Ook journaliste en activiste Barbara Barend werkt mee aan het initiatief en plaatst donderdag een filmpje met haar pleidooi op sociale media. Zij zag één heel groot lichtpunt in de emancipatiestrijd in het afgelopen jaar: het vrouwenvoetbal brak definitief door bij het grote publiek.

"Voetbal is een sport die zoveel mensen in dit land bereikt", beklemtoont Barend. "Ik denk dat niet kan worden overschat hoeveel impact de populariteit van vrouwenvoetbal op de verbetering van de positie van vrouwen in Nederland kan hebben. Meisjes zien dat ze niet onderdoen voor jongetjes die ervan dromen om voetballer te worden. Wij vrouwen kunnen daar nu óók van dromen en kunnen op sportgebied hetzelfde bereiken als mannen."

De zakenvrouw erkent dat de doorbraak van het vrouwenvoetbal geen concrete gevolgen heeft voor de salariëring of voor het quotum vrouwen in topfuncties. "Maar ik geloof er heilig in dat het signaal dat je hiermee uitstuurt naar een hele grote groep Nederlanders van onschatbare waarde is. Mede dankzij dit soort overwinningen gaan er op den duur ook andere zaken in de maatschappij veranderen ten goede van vrouwen, daar ben ik van overtuigd."