Advocate Liesbeth Zegveld had voor de inmiddels hoogbejaarde vrouw Tremini een schadevergoeding geëist.

De Staat laat in een reactie weten dat "de zaak onderdeel uitmaakt van een zeer bewogen periode uit onze geschiedenis waarbij veel menselijk leed is te betreuren." "De Staat zal het oordeel van de rechtbank zorgvuldig bestuderen en hier vervolgens op reageren."

Het is voor het eerst dat de rechter zich heeft uitgesproken over de aansprakelijkheid van Nederland voor andere oorlogsmisdaden dan executies.

De rechtbank stelt dat vaststaat dat de vrouw onder bedreiging van een wapen door meerdere militairen is verkracht. Dat gebeurde tijdens een zuiveringsactie in het christelijke dorp Peniwen op Java.

Voor een man die op Java als gevangene zou zijn gefolterd met elektrische schokken in 1947 is het nog niet tot een schadevergoeding gekomen. De Staat betwist de feiten. De rechtbank heeft woensdag opdracht gegeven om bekend te maken welk onderzoek is gedaan naar de beweringen van de inmiddels ook hoogbejaarde Yaseman.

De rechters hebben al wel bepaald dat Nederland geen beroep kan doen op verjaring. Dat gold al voor standrechtelijke executies, zoals die in Zuid-Sulawesi en het Javaanse dorp Rawagedeh.

Een behoorlijk aantal weduwen en kinderen van geëxecuteerde mannen in Zuid-Sulawesi heeft een claim lopen. In de gevallen waarbij niet vaststaat dat mannen "onrechtmatig zijn geëxecuteerd" moet de Australische historicus Robert Cribb onderzoek gaan doen. Hij mag daarvoor ook onderzoek gaan doen in het Nationaal Archief, aldus de rechters.

De motor achter de zaken is de Stichting Comité Nederlandse Ereschulden. Voorzitter Jeffry Pondaag hoopt dat Nederland in nog komende zaken ''op een fatsoenlijke manier'' tot een schikking wil komen.