Het rapport 'Recht op menswaardig bestaan' van de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken (ACVZ) bevatte vorig jaar een duidelijke conclusie: Nederland biedt uitgeprocedeerde asielzoekers duidelijk minder sociale voorzieningen dan België, Frankrijk en Denemarken.

De koppelingswet, die Nederland als enige van deze landen kent, koppelt de toegang tot voorzieningen aan de verblijfsstatus. Volgens de onafhankelijke ACVZ, die de regering en het parlement adviseert over migratiezaken, leidt dat tot ongewenste leefomstandigheden. De rechten van de mens, zoals afgesproken in een Europees Verdrag, zijn daarbij serieus in het geding.

Mariët Baaij kent veel voorbeelden van mensen die dat aan den lijve ondervinden. Als immigratiedeskundige bij Breton Advocaten begeleidt ze gemiddeld 300 cliënten die hier asiel zoeken of zijn uitgeprocedeerd, maar niet naar hun land van herkomst kunnen.

Baaij: ''Nederland slaat de laatste jaren door. Ik ken een jongen van 19 die een aanvraag heeft lopen om bij zijn vader te mogen verblijven. Die moet hij in detentie afwachten, terwijl een wekelijkse stempelplicht zou volstaan. Dat is veel minder stressvol en kost de samenleving bovendien minder. Ook uitgeprocedeerden zonder toezicht op uitzetting worden maar gevangen gezet, tot in de isoleercel aan toe. Dat zou ondenkbaar moeten zijn, maar is het helaas niet.''

Een andere cliënt van Baaij mocht onlangs voor een behandeling weliswaar naar het ziekenhuis, maar dat gebeurde wel geboeid.

''Alle sociale regels worden overboord gekieperd om het asielzoekers zo moeilijk mogelijk te maken. Landen als België, Duitsland en Frankrijk gaan echt soepeler om met vreemdelingen. Zolang de PvdA vasthoudt aan het strafbaar stellen van illegaliteit, zoals afgesproken in het regeerakkoord, zie ik geen verbetering. Ik ben bang dat sommige mensen zo veel haat tegen Nederland ontwikkelen, dat ze een keer iets geks gaan doen. Nu zijn het hongerstakingen, maar wie weet wat de volgende stap is.''

Ook Peter Rodrigues, hoogleraar immigratierecht aan de Universiteit van Leiden, betwijfelt of vreemdelingendetentie nog humanitair kan worden genoemd.

Rodrigues: ''Je kunt je afvragen of het in verhouding staat tot waaraan iemand zich schuldig zou hebben gemaakt, namelijk dat hij geen verblijfsrecht heeft.'' Rodrigues vindt overigens niet dat Nederland een streng toelatingsbeleid heeft. ''Op sommige vlakken wel, zoals gezinshereniging. Maar als je het percentage toewijzingen bekijkt, krijg je niet de indruk dat we alle aanvragen afwijzen. Europees gezien doet Nederland het heel redelijk.''

Naast uitgeprocedeerden die niet zelfstandig kunnen of willen terugkeren, kent Nederland nog een groep die in vreemdelingenbewaring zit. Asielzoekers die via Schiphol binnenkomen, moeten hun verzoek in detentie afwachten. Een rechtsongelijkheid, zegt Baaij, omdat mensen die per auto of trein in Nederland arriveren niet vast worden gezet.

''Op Schiphol heersen Amerikaanse toestanden. In dat land gebeurt hetzelfde, maar in de landen om ons heen zeker niet. Het IND hoopt dat er een afschrikwekkende werking vanuit gaat, waardoor mensen ervoor kiezen om niet naar Nederland komen. Maar veel mensen die een land ontvluchten, pakken het eerst beschikbare vliegtuig. Ze kijken echt niet of dat nu naar Nederland of Duitsland vliegt.''