Volgens de onderzoekers belanden door deze procedure ‘onschuldige’ asielzoekers onnodig lang in de gevangenis.

De GVA is een procedure waarin asielzoekers langer moeten wachten op een besluit over hun asielaanvraag. De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) neemt dan nog eens zes weken langer de tijd om tot een beslissing te komen, naast de twee weken die voor een standaardprocedure staan.

Volgens Vluchtelingenwerk Nederland is het onbegrijpelijk dat het Ministerie van Veiligheid en Justitie asielzoekers zo behandelt. "Die mensen komen hier om bescherming te vragen, maar krijgen dezelfde behandeling als bolletjesslikkers", aldus een woordvoerster tegenover NU.nl.

Het Ministerie van Veiligheid en Justitie houdt vast aan de Schengengrenscode (SGC), die voorschrijft dat Nederland als Schengenland verplicht is om asielzoekers aan de grens te weigeren en tot detentie over te gaan.

Volgens Vluchtelingenwerk is het Ministerie echter niets verplicht en zitten er humanitaire clausules in de SGC die duidelijk maken dat de verplichting niet bestaat.

Veel internationale bepalingen stellen regels aan het vastzetten van asielzoekers. Zo mag detentie volgens richtlijnen van VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR alleen kort plaatsvinden om de basiselementen van het asielverzoek vast te stellen, zoals de identiteit en nationaliteit van de asielzoeker.

Volgens de onderzoekers wordt deze bepaling niet goed nageleefd en worden asielzoekers vaak de volledige statusbepaling vastgezet. Daardoor duurt de detentie door de GVA daardoor soms weken of zelfs maanden.

De onderzoekers concluderen dat veel asielzoekers lijden onder hun detentie. Vaak kampen zij met gezondheidsproblemen en voelen zij zich gecriminaliseerd. "Ook hebben ze vaak geen idee waarom ze worden vastgezet en hoe lang dat gaat duren", aldus de zegsvrouw.

Uit het rapport blijkt dat er steeds minder asielverzoeken in Nederland zijn gemeld, van 1.900 in 2010 naar 850 in 2012. Ook de GVA wordt minder vaak toegepast. In 2012 ging het om vijftig asielzoekers, tegenover ruim tweehonderd in 2005.  

Ook de duur van de detentie wordt steeds korter. In 2012 zaten asielaanvragers op Schiphol gemiddeld 44 dagen vast. Volgens vluchtelingenwerk is dat een positieve ontwikkeling, maar gaat het nu nog om het principe. “Het aantal mensen dat wordt behandeld in de GVA is klein, maar het doet enorm veel met die mensen”, aldus de woordvoerster.

Vluchtelingenwerk is van mening dat het ministerie nog op een aantal punten tekort schiet. "Het ministerie heeft nog geen goede alternatieven voor de detentie en ook wordt er te weinig naar de individuele asielzoeker gekeken. Daarnaast moet detentie volgens richtlijnen van de Europese Unie een uiterste ingreep zijn, terwijl in Nederland detentie juist de standaard is", aldus de zegsvrouw.

In een reactie laat het ministerie weten met alternatieven bezig te zijn. Een woordvoerster wil verder alleen kwijt dat staatssecretaris Fred Teeven van Veiligheid en Justitie komende zomer een visie naar de Kamer zal sturen over detentie van asielzoekers.