De afgelopen zes maanden moesten alle gemeenten voor in totaal 13.500 statushouders een woning regelen. De gemeenten hadden nog een achterstand van ruim achttienhonderd statushouders uit het eerste half jaar, maar toch is het ze nu al grotendeels gelukt om die afspraak na te komen. Op 1 december moesten alle gemeenten samen nog 'slechts' duizend statushouders aan een huis helpen.

Om deze inhaalslag te kunnen maken, moesten gemeenten creatief zijn. Dat was ook Breda. De gemeente moest een aantal gezinnen huisvesten, maar die waren te groot voor de woningen die vrijkwamen. Er is toen samen met plattelandsgemeenten gekeken naar de mogelijkheid om te ruilen. Daar zijn vaak grotere woningen, en Breda kon op haar beurt weer statushouders onderbrengen in de kleinere woningen. Het is voor het eerst dat Breda op die manier is gaan 'ruilen', zegt wethouder Arjen van Drunen (Wonen en Onderwijs).

In Utrecht werden deze zomer zes weken lang alle sociale huurwoningen toegewezen aan statushouders. De gemeente Apeldoorn koppelde statushouders al aan woningcoöperaties als ze nog niet alle informatie had, bijvoorbeeld over uitkeringen en onderwijs. De woningcoöperaties konden dan alvast op zoek naar een woonruimte.

Die inspanningen van gemeenten werpen hun vruchten af, schreef staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel) in november. Met het huidige tempo zouden de gemeenten ruimschoots het wettelijk verplichte aantal statushouders aan een huis helpen.

Maar er moest meer gebeuren om te zorgen dat er weer genoeg ruimte is in de azc's. De overheid vroeg de gemeenten daarom niet alleen de wettelijk afgesproken 13.500, maar in totaal 20.000 statushouders aan een huis te helpen. Die extra versnelling gaat niet lukken, bleek uit de Kamerbrief van Van der Burg.

Echte verlichting in de azc's is er dus nog niet. Op dit moment zitten er nog zo'n 16.800 statushouders in een azc. Dat waren er afgelopen zomer iets meer: 17.500.

"We willen graag zien dat het sneller gaat", reageert een woordvoerder van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA). "Maar dat gaat niet door de woningnood. Gemeenten doen hun uiterste best om veel statushouders te plaatsen. Maar tegelijkertijd komen er ook weer nieuwe mensen bij."

Ook gemeenten maken zich zorgen om de woningnood. "Woningbouwcoöperaties doen hartstikke goed werk, maar ze lopen tegen de grenzen van hun capaciteit", zegt een woordvoerder van de gemeente Groningen. Die gemeente gaat het dit jaar niet redden om het afgesproken aantal statushouders te huisvesten. In Amsterdam is de woningnood zo groot dat de gemeente deels uitstel heeft gekregen.

Andere gemeenten, zoals Eindhoven en Den Haag, hebben op dit moment juist meer statushouders ondergebracht dan was afgesproken. Eindhoven doet dat om zich "alvast voor te bereiden op volgend jaar", zegt een woordvoerder. "Het wordt een flinke opgave."

Ook Breda spreekt van een grote opgave. De gemeente zag het aantal huurwoningen dat beschikbaar kwam de afgelopen jaren met 22 procent dalen. Daardoor hebben statushouders ook minder kans op een woning, zegt Van Drunen.

De overheid wil flink inzetten op onder meer het bouwen voor flexwoningen. Dat gaat Breda ook doen, zegt Van Drunen. "Het oplossen van de vluchtelingencrisis begint bij voldoende huizen voor statushouders. Ze zitten nu nog noodgedwongen in een azc, terwijl wij zien dat succesvol integreren begint in onze wijken en dorpen."