"Ben ff gaan afkicken. (…) Snel terug en beter." Deze week laat de 25-jarige rapper, zanger en producent Ronnie Flex via sociale media weten dat hij zich laat behandelen voor zijn wietverslaving.  

Hij krijgt veel bijval voor zijn beslissing. Zelfs een coffeeshop steunt hem. De sfeer slaat enigszins om als Radio 538 de mededeling van de artiest gebruikt om luisteraars op te roepen hun therapierekeningen in te sturen en mee te doen aan een winactie.

De artiest, die eigenlijk Ronell Plasschaert heet, reageert aanvankelijk boos maar aanvaardt direct de excuses die het radiostation al snel heeft gemaakt. "De tweet was niet handig. Heel veel sterkte de komende tijd en we hopen dat je hiermee jongeren met hetzelfde probleem inspireert."

De hoop van Radio 538 wordt vrijwel direct ingelost. Op Twitter laten veel jongeren weten ook met een verslaving te kampen en dat ze zich daar dankzij Ronnie Flex niet langer voor schamen. Diverse media laten daaropvolgend jonge verslaafden aan het woord die zich herkennen in de ontboezemingen van de rapper.

Daarvoor tweet hij zelf nog: "(…) artiesten/topsporters worden altijd bekritiseerd om van alles, maar wij zijn wel degenen die hoop kunnen brengen in de ogen van de minder bedeelden en de zwakkeren. Vergeet dat niet, dat is een van de mooiste functies."

Aangenomen dat Ronnie Flex veel jongeren zal motiveren hun problemen aan te pakken en de schaamte die erom heen hangt laat verdampen, waarom lukt hem dat dan beter dan bijvoorbeeld uitgekiende (overheids-) campagnes?

Volgens Floor van Bakkum, senior preventiewerker van de verslavingszorginstelling Jellinek, heeft het er vooral mee te maken dat het verhaal van Ronnie Flex echt is. "Het is geloofwaardig, daardoor kunnen mensen zich er mee identificeren. Zeker zijn doelgroep. Een rolmodel werkt alleen als het authentiek overkomt en als datgene wat gezegd wordt ook bij diegene past en je diens gedrag kunt observeren."

"Alleen verkondigen: 'gebruik geen drugs', zal weinig effect hebben", aldus Van Bakkum. "Ook al wordt het door een bekende Nederlander gezegd. Het kan dan op jonge gebruikers overkomen als een campagne van de overheid. 'De overheid wil niet dat ik drugs gebruik'; natuurlijk heeft de overheid die wens."

Maar volgens Van Bakkum willen veel jongeren zich ook afzetten tegen de overheid. "Voetballer Maradona heeft zich in het verleden ook eens uitgesproken tegen cocaïnegebruik, maar toen hij het zei leek hij ook niet helemaal nuchter. Dan wordt zo'n campagne slapstick , dat zet niet aan tot gedragsveranderingen."

Anouk de Gee, die voor het Trimbos-instituut onderzoek deed naar de effectiviteit van rolmodellen in leefstijlcampagnes, zegt dat een toename in informatie- en hulpzoekgedrag verwacht kan worden wanneer bekende mensen uitkomen voor een ziekte of problemen. Met name onder personen die zich met de betreffende beroemdheid identificeren. "Hoewel er geen onderzoek naar is gedaan, is het mogelijk dat dit ook voor Nederlandse jongeren en hun rolmodellen geldt."

Bijvoorbeeld bij BN'ers als Ferry Doedens, die zijn cocaïneverslaving aanpakte. De Gee legt uit dat wanneer de boodschap wordt verkondigd door iemand bij wie je dat niet snel zou verwachten, zoals een rockster - of in dit geval Ronnie Flex, die regelmatig in zijn nummers over verdovende middelen rapt - die mededeling sterker overkomt.

"Toen ik de tweets van Ronnie Flex zag, brak er natuurlijk geen feestvreugde bij ons uit", vervolgt Van Bakkum. "Maar ik vind het goed en moedig van hem dat hij er gewoon voor uitkomt. Het kan andere mensen ertoe aanzetten dezelfde stappen te ondernemen."

Ook mediapsycholoog Mischa Coster vindt dat de rapper dankzij zijn ontboezeming op sociale media zich tot een rolmodel heeft ontwikkeld. "Het is slim dat hij het vanuit zichzelf heeft aangekaart. BN'ers kunnen maar beter open en eerlijk zijn. Vanwege sociale media is het tegenwoordig nog lastig om dingen geheim te houden. Je kunt zo'n bekentenis daarom beter zelf doen, in plaats van dat je wordt gezien in de kliniek en iemand stiekem een appje naar de roddelpers stuurt", vindt Coster.

Volgens Van Bakkum schamen veel mensen met verslavingen of andere destructieve gewoontes zich voor hun gedrag. De openbaringen van Ronnie Flex zouden daar verandering in kunnen brengen: "Dat heeft er mee te maken dat mensen zich vaak niet durven uit te spreken, waardoor je het gevoel krijgt dat je de enige bent. Er zijn veel mensen die op een bepaald moment in hun leven moeite hebben om het middelengebruik in de hand te houden. Als we daar wat opener en eerlijker over zijn en er meer met elkaar over praten, zal je zien dat meer mensen dat probleem hebben en dat je er wat aan kunt doen."

Coster ziet ook meerdere positieve punten aan de eerlijke berichten van Ronnie Flex. "Ten eerste natuurlijk het feit dat hij ervoor heeft gekozen om hulp in te schakelen en dat hij aan zijn gezondheid werkt. Dat is heel goed voor zijn imago, en bovendien vervult hij daarmee een voorbeeldfunctie voor andere mensen die met dezelfde problemen kampen. En ook voor andere BN'ers die mogelijk te maken hebben met een verslaving of ander probleem waarover zij twijfelen om dit wereldkundig te maken."

Dat kan ook negatief werken, stelt de psycholoog. "Misschien dat de BN'ers daardoor druk voelen om bijvoorbeeld met hun coke-verslaving naar de media te stappen."

En er zitten volgens de psycholoog nog andere keerzijden aan de strategie die Flex gekozen heeft. "Het feit dat hij voor zijn verslaving uitkomt kan ervoor zorgen dat dit voor anderen werkt als een aansporing om hun probleem aan te pakken, maar uit de psychologie is gebleken dat het ook een tegenovergesteld effect teweeg kan brengen. Mensen kunnen juist ook onder de indruk zijn van dat iemand als Ronnie Flex blijkbaar wiet heeft gebruikt. Zij denken dan: 'hij leidt een leuk leven en heeft wiet gebruikt', wat ze zien als een motivatie om de drug ook (meer) te gebruiken."

"Mensen kunnen ook op het idee komen om nu wiet te gaan roken. Dus wanneer je als medium zo'n onderwerp groot oppakt, kun je mensen ook op ideeën brengen." Daarom zouden media eigenlijk ook nadrukkelijker moeten vermelden dat het gedrag waar het om gaat niet verantwoordelijk is. "Daar mag van mij meer over nagedacht worden", vindt Coster.

Het nieuws van de rapper werd volop opgepakt door de media. "Voor de media is zo'n situatie win-win", stelt Coster. "Ze hebben content en laten ook de positieve effecten zien van Ronnies onthulling." Hiermee maken zij het probleem inzichtelijk, maar dit kan volgens de psycholoog ook 'gevaarlijk' zijn.

Ook een programma als Jinek of RTL Late Night zou handelingsperspectieven moeten bieden wanneer een onderwerp als drugs behandeld wordt. "Velen zullen zich in het probleem herkennen, maar zullen waarschijnlijk ontkenningsgedrag vertonen en niet gelijk actie ondernemen om er iets aan te doen. Bied als medium daarom een veranderingsperspectief en laat zien waar mensen terechtkunnen als ze hun probleem willen aanpakken."  

Van Bakkum hoopt dat het snel beter gaat met de artiest. "Hij had zich natuurlijk ook stiekem ergens kunnen laten helpen en doen alsof er niets aan de hand is. Dat was overigens ook zijn goed recht geweest."

Volgens De Gee zal het verloop van Ronnie Flex' afkickproces een groot effect hebben op hoe groot zijn invloed als rolmodel gaat zijn. "Ik ben benieuwd of het hem gaat lukken", zegt De Gee. "De meeste mensen hebben moeite om van een verslaving af te komen. Als hij op een gegeven moment een bericht plaatst als 'alles ging goed, ik ben van mijn verslaving af' zal dat minder gevolg hebben dan wanneer hij meer details deelt en laat weten dat het niet makkelijk was. Dat sluit veel meer aan bij de beleving van zijn 'volgers'."

Lees meer achtergrondverhalen in NUweekend