DEN HAAG - Alle ogen zijn donderdag gericht op de winnaar van de verkiezingen. Waar tot op heden na verkiezingen altijd de koningin het eerst aan zet was, heeft de Tweede Kamer dit voorjaar besloten het initiatief in eigen hand te nemen bij de vorming van een nieuw kabinet.

Dus gaan de fractievoorzitters de komende dagen niet langs het paleis om het staatshoofd te vertellen welke stappen volgens hen nodig zijn op basis van de verkiezingsuitslag.

Ook de vaste adviseurs van de koningin, de voorzitters van Eerste en Tweede Kamer en de vicepresident van de Raad van State, blijven vooralsnog buiten beeld.

De koningin koos aan de hand van al die adviezen tot dusver een informateur die als taak kreeg uit te zoeken welke partijen samen een kabinet zouden kunnen vormen dat op voldoende steun in de Tweede Kamer kan rekenen.

Pas als die partijen ook hun plannen op papier hadden gezet, kwam de leider van de grootste partij in actie die als formateur benoemd door de koningin ministers en staatssecretarissen kon gaan zoeken.

Geen rol meer

Maar de Kamer bepaalde dit voorjaar dat de koningin geen rol meer heeft bij de kabinetsformatie. Dat betekende na jarenlang gesoebat een ferme stap, maar voor iedereen is het nog aftasten hoe de procedure er nu in de praktijk precies uit zal zien.

Het proces tijdens een kabinetsformatie kent geen wettelijke basis, en is vooral afhankelijk van gewoonterecht en afspraken die de Kamer zichzelf heeft opgelegd.

Donderdag zullen alle fractievoorzitters zeer waarschijnlijk onder leiding van Kamervoorzitter Gerdi Verbeet bijeenkomen. Dat Verbeet vervolgens de regie in handen krijgt, ligt niet voor de hand want zij vertrekt volgende week uit de politiek.

Grootste partij

De komende dagen zal naar verwachting de leider van grootste partij met alle partijen overleggen over wie als informateur aan de slag moet. Tijdens een debat, nadat volgende week de nieuwe Kamerleden zijn geïnstalleerd, moet de precieze opdracht worden vastgelegd.

De nieuwe Kamer komt voor het eerst donderdag 20 september bijeen, 3 dagen eerder stelt de Kiesraad de officiële verkiezingsuitslag vast.

Zo op het oog betekent de nieuwe procedure dan ook niet dat de kabinetsformatie sneller op gang komt.

De vrees van de tegenstanders is bovendien dat zich de komende week al van alles achter de schermen van het Binnenhof gaat afspelen. Voorstanders houden staande dat besluitvorming achter de gesloten deuren van het paleis pas echt ondemocratisch en ouderwets is.

Wennen

Het zal voor iedereen de komende dagen wennen zijn. Partijen zullen elkaar nadrukkelijk in de gaten houden. Van de koningin is voorlopig niets te verwachten. Hoewel zij, nieuwe procedure of niet, altijd in het landsbelang adviseurs of betrokkenen bij zich kan roepen.