Tijdens de Nationale Dodenherdenking op de Dam op woensdag was voor het eerst expliciet aandacht voor de koloniale oorlog, ofwel de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog. Dat bevestigt een woordvoerder van de organisatie aan NU.nl. Er werd een krans gelegd voor Indonesiërs die stierven door geweld, verwaarlozing, internering en honger.

Het zogeheten memorandum, de officiële tekst waarin staat wie worden herdacht, is dit jaar uitgebreid. De organisatie noemt niet meer alleen de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en oorlogssituaties en vredesmissies daarna, maar benoemt nu ook expliciet de koloniale oorlog in Indonesië:

“Tijdens de Nationale Herdenking herdenken wij allen - burgers en militairen - die in het Koninkrijk der Nederlanden of waar ook ter wereld zijn omgekomen of vermoord; zowel tijdens de Tweede Wereldoorlog en de koloniale oorlog in Indonesië als in oorlogssituaties en bij vredesoperaties daarna.”

Twee dagen na de overgave van Japan op 15 augustus 1945 riep het voormalig Nederlands-Indië de onafhankelijkheid uit.

"Nederland voerde hierna een oorlog in een poging de controle over de voormalige kolonie terug te krijgen. We herdenken alle Nederlandse en Indonesische slachtoffers die hier vielen", aldus de organisatie.

'Structureel extreem geweld' in Indonesië

"Het stilstaan bij de slachtoffers van de onafhankelijkheidsoorlog is in lijn met de eerder gemaakte excuses van koning Willem-Alexander en premier Rutte", zegt een woordvoerder van het Nationaal Comité 4 en 5 mei tegen NU.nl. Deze excuses kwamen na een rapport van expertisecentrum NIOD, dat onderzoek deed naar de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog. Daaruit bleek onder andere dat Nederland "structureel extreem geweld" had gebruikt.

Ook is de tekst bij de krans voor burgerslachtoffers in Azië uitgebreid. "Daardoor staan we nu ook stil bij de meer dan twee miljoen Indonesiërs die tussen 1942 en 1945 door voedselgebrek de dood vonden. En bij de meer dan driehonderdduizend vooral Javaanse mannen en jongens die die jaren omkwamen door dwangarbeid", aldus de woordvoerder. "Dat benoemen we nu dus expliciet. Woorden doen ertoe."

De verandering in de herdenkingstekst sluit aan bij een groeiende vraag uit de samenleving. Vaker dan voorheen vragen veelal mensen met biculturele achtergrond om een bredere herdenking dan alleen die voor Nederlandse slachtoffers. Een herdenking waarin ook hun buitenlandse voorouders worden herdacht, die soms stierven door toedoen van Nederland.

Laatste wijziging was ook al 'internationaler'

De vorige wijziging van het memorandum was in 2019. De organisatie besloot toen terug te gaan naar de tekst uit 2011 en schrapte het woord "Nederlandse". Door dat woord werden namelijk ongewild groepen slachtoffers uitgesloten, zoals stateloos geworden Joodse vluchtelingen uit nazi-Duitsland, waaronder Anne Frank.

Ook de inwoners van toenmalig Nederlands-Indië vielen in de periode 2011 tot 2019 officieel buiten de herdachten. Sinds 2019 vallen ze daar weer binnen, en sinds dit jaar worden ze dus expliciet benoemd.